Għaliex L-Arti fid-Demokrazija?
X’inhi d-demokrazija? Għaliex l-Unjoni Ewropea ħaddnet il-valuri demokratiċi? Il-Kollezzjoni ta’ Arti Kontemporanja tal-Parlament Ewropew tinkludi numru sinifikanti ta’ bċejjeċ tal-arti li jistgħu jgħinu biex jiġu indirizzati dawn il-mistoqsijiet u jippermettulna nifhmu aħjar kif id-demokrazija ġiet interpretata minn artisti viżivi minn pajjiżi differenti tal-kontinent.
Ix-xogħlijiet artistiċi magħżula jistgħu jiġu definiti bħala viżjonijiet kritiċi u personali ta’ kull wieħed mill-artisti li qed jipparteċipaw, li ħadu pożizzjonijiet ċari favur il-ħarsien tad-demokrazija permezz tal-produzzjoni tagħhom. Huma jikkontribwixxu biex jissaħħaħ l-għarfien dwar il-ħtieġa li niddefendu l-libertajiet demokratiċi, jindikaw id-dmir li nibqgħu attenti u li nieħdu sehem fi proċessi tant deċiżivi bħall-elezzjonijiet Ewropej. F’dan il-kuntest, huma jfakkruna li ċ-ċittadini Ewropej ukoll għandhom rwol x’jimlew għall-ħarsien tad-demokrazija billi jivvutaw fl-elezzjonijiet Ewropej li ġejjin, f’Ġunju 2024.
Barra minn hekk, in-narrattiva tal-wirja għandha l-għan li tipprovdi perspettivi validi dwar aspetti ewlenin li teħtieġ kwalunkwe demokrazija f’saħħitha, bħar-rispett lejn ir-regoli u involviment politiku neċessarju mis-soċjetà. Minbarra kwistjonijiet relevanti oħrajn li jinvolvu sfidi u huma ta’ eżami għall-valuri demokratiċi tagħna, bħar-relazzjoni bejn iċ-ċittadini u l-istituzzjonijiet, ir-rwol tal-midja tal-massa fl-għoti ta’ informazzjoni ċara u affidabbli, il-limiti tas-setgħa tal-Istat quddiem il-ħajjiet u l-inizjattivi privati taċ-ċittadini, jew il-movimenti migratorji u transfruntieri.
Xi xejriet importanti fl-arti kontemporanja jagħtu ħarsa riflettiva u kritika lejn ir-realtajiet soċjali u politiċi tad-dinja moderna, spiss b’dożi ta’ ironija, sarkażmu, xettiċiżmu jew imrar. F’dan is-sens, huma kkaratterizzti ferm mill-impenn intellettwali, etiku, u f’xi każijiet bla dubju ta’ xejn politiku li ħaddnu tant artisti fis-sekli 20 u 21.
L-arti spiss tista’ tieħu perspettiva kritika li tippenetra u tmur lil hinn mid-dehra immedjata tal-ħajjiet ta’ kuljum tagħna, u b’hekk tikxef aspetti tagħha li spiss jibqgħu fid-dlam, titfa’ dawl fuq veritajiet inkonvenjenti u tqajjem kwistjonijiet etiċi u storiċi. Din hija arti maħsuba biex twissi u tagħti parir, tikkummenta b’mod luċidu u tqanqal il-ħsieb.
L-arti hija għodda b’saħħitha għall-komunikazzjoni u s-sensibilizzazzjoni dwar problemi differenti, peress li tippermetti espressjoni b’modi li l-lingwi, bil-kitba jew bil-fomm, ma jippermettux. L-arti għandha l-kapaċità li ċċaqlaq u tgħaqqad. Għandha l-kapaċità li tqanqal ħsibijiet u ideat, u tkun il-punt tat-tluq għal djalogu ċiviku, għal konverżazzjonijiet aktar profondi dwar x’inhu relevanti għall-kommunità, u li tkisser il-polarizzazzjoni li teżisti rigward ċerti kwistjonijiet.
Fix-xenarju attwali tal-arti viżiva hemm xejriet b’ismijiet bħal Artiviżmu, Art Impenjata, Arti Komunitarja, Arti Ekoloġika, eċċ., li jinterpretaw il-funzjoni tal-arti bħala arma ta’ protesta, bħala espressjoni ta’ kwistjonijiet u problemi ta’ natura politika, u għaldaqstant suxxettibbli għal dibattitu f’demokrazija.
L-arti mbagħad issir mezz ta’ komunikazzjoni u għodda politika ffukata fuq il-bidla u t-trasformazzjoni tas-soċjetà: lingwa li tmur oltre d-dinja akkademika u storika biex tilħaq oqsma oħrajn u tasal għand udjenza usa’. Din kienet waħda mill-ambizzjonijiet li, taħt strateġiji u objettivi differenti, ħeġġet it-twelid ta’ bosta mill-avangwardji artistiċi tas-seklu 20, bħad-Dadaiżmu, is-Surrealiżmu u aktar tard l-Arti Kunċettwali.
Ftit li xejn kien hemm inizjattivi artistiċi, organizzati b’mod kollettiv jew f’għamla ta’ movimenti, li adottaw il-kelma “demokrazija” f’isimhom. Każ wieħed fejn intuża t-terminu, u ġie inkorporat fl-isem ta’ kollettiv artistiku, seħħ fl-1974 meta ġie ffurmat il-grupp “Artisti għad-Demokrazija”, li kien jimmira lejn: “mira ċara u enfatika: li nesprimu solidarjetà mat-taqbidiet politiċi internazzjonali. Il-prattiki artistiċi sperimentali adottati mill-grupp kienu jikkostitwixxu mhux biss modi ġodda kif issir l-arti, iżda anke metodi alternattivi kif jiġu espressi l-ħsieb politiku u atti politiċi. (…) Artisti għad-Demokrazija sarraf is-solidarjetà f’att politiku kreattiv”.
Wieħed m’għandux jinsa li x-xogħlijiet artistiċi li jiffurmaw din il-wirja, bħal ħafna oħrajn murija f’kollezzjonijiet u wirjiet madwar l-Ewropa, nibtu prinċipalment mill-possibbiltà li toffri soċjetà demokratika lil individwi sabiex jesprimu liberament l-opinjoni u l-ħsibijiet tagħhom permezz ta’ mezzi diversi. Wieħed minn dawn il-kanali ta’ komunikazzjoni huwa dak artistiku, marbut mal-iżvilupp tal-intelliġenza u tal-ħsieb kritiku, kif rikonoxxut mill-Parlament Ewropew:
“Il-promozzjoni tad-diversità kulturali Ewropea u tal-għarfien dwar l-għeruq komuni hija bbażata fuq il-libertà tal-espressjoni artisitka, il-kapaċità u l-kompetenzi ta’ artisti u operaturi kulturali, l-eżistenza ta’ setturi kulturali u kreattivi li qed jiffjorixxu u reżiljenti fid-dominju pubbliku u dak privat u l-kapaċità tagħhom li joħolqu, jinnovaw u jipproduċu x-xogħlijiet tagħhom u jqassmuhom lil udjenza Ewropea kbira u diversa”.
“billi l-UE tirrappreżenta rikkezza immensa ta’ diversità kulturali, soċjali, lingwistika u reliġjuża; billi, f’dan il-kuntest, il-valuri konġunti li jgħaqqdu flimkien is-soċjetajiet tagħna, bħal-libertà, il-ġustizzja soċjali, l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni, id-demokrazija, id-drittijiet tal-bniedem, l-istat tad-dritt, it-tolleranza u s-solidarjetà, huma kruċjali għall-futur tal-Ewropa; (…) Jenfasizza l-kontribut rikk li tagħti l-produzzjoni artistika Ewropea għad-diversità kulturali kif ukoll ir-rwol li tiżvolġi biex tifrex il-valuri tal-UE u tħeġġeġ liċ-ċittadini Ewropej jiżviluppaw il-ħsieb kritiku tagħhom (…)”.
1. L-Unjoni Ewropea. Il-proġett ta’ kostruzzjoni Ewropea. Id-demokrazija u r-regoli tagħha
2. Involviment ċiviku u politiku
3. Ir-relazzjoni taċ-ċittadini mal-amministrazzjoni pubblika u l-ġustizzja
4. Ir-riskji u l-perikli għad-demokrazija.
5. Il-media tal-massa u d-demokrazija
6. Id-demokrazija u t-trasformazzjonijiet urbani
7. Id-Demokratizzazzjoni tal-Arti
