6. Democratie en stedelijke transformaties
In een samenhangende groep kunstwerken van Bulgaarse kunstenaars worden op kritische en representatieve wijze diverse aspecten belicht van de invloed die de toetreding van Bulgarije tot de Europese Unie heeft gehad op het leven van mensen.
Motif I (State Machine) van Nadezhda Oleg Lyahova, maakt deel uit van het project Globally and on a Long-term Basis the Situation is Positive (2007‑2009), dat bestaat uit een reeks korte video’s die in de straten van Sofia zijn gedraaid en een reeks digitale drukken op canvas (“motifs”) van statische beelden uit deze video’s..
Deze digitale druk verwijst naar overdreven stadsontwikkeling en overheidsinmenging in de ruimtelijke ordening van grote steden. De graafmachines, naast elkaar geplaatst in horizontale rijen als een leger van buitenaardse wezens in een primitieve videogame, staan symbool voor de grootschalige bouwkoorts die in Bulgarije uitbrak na de toetreding van het land tot de Europese Unie. Lyahova zei hierover het volgende:
“Na de toetreding tot de EU op 1 januari 2007 kreeg Bulgarije de status van volwaardig lid. Dit gaf het land de kans om deel te nemen aan allerlei ‘speciale’, ‘regionale’, ‘innoverende’, ‘grensoverschrijdende’ en ‘multiculturele’ projecten gericht op de uitvoering van ‘EU-normen’ waardoor wij ook konden putten uit een ‘breed scala aan mogelijkheden’ die de EU ons bood. […]Er verschenen investeerders uit het bedrijfsleven die allerlei machines en mensen meebrachten. Overal doken er bouwplaatsen op. Het lawaai van machines vulde de straten. Beton en ijzer kwamen in de plaats van groen gras. In een wervelwind van geraas, modder en stofwolken dragen enthousiaste mensen elke dag weer hun steentje bij aan de opbouw van onze Europese toekomst.”
Deze kritische en sceptische visie van Lyahova vond een idealistische tegenhanger in het idyllische tafereel op de poster van de Poolse illustrator en schilder Rafał Olbiński, waarop een vrouwelijke verpersoonlijking van Europa, in de stijl van de schildersmodellen uit de Italiaanse renaissance, vredig ligt te slapen in een bucolisch landschap terwijl emblematische gebouwen van Polen uit haar dromen tevoorschijn komen.
Een luchthartige visie van puur genot in een stedelijke ruimte zien we in het schilderij painting An Afternoon at Burggarten #2 (2007) van Vasilena Gankovska, waarop we een groep jongeren zorgeloos zien luieren op een grasveld in het Burggarten Park in Wenen.
Terwijl het werk van Oleg Lyahova over een nieuwe stad in aanbouw ging, kijkt het duo Missirkov & Bogdanov met hun digitale foto Weekend 2126. The Valchevs (2008) terug op de institutionele architectuur van het communistische regime, met name het Herdenkingshuis van de Bulgaarse communistische partij Boezloedzja (1981), dat vandaag wordt beschouwd als een buitengewoon monumentaal relikwie dat tegelijk nog altijd aanvoelt als een futuristisch bouwwerk uit een sciencefictionfilm.
De contouren van het gebouw in de vorm van een ufo (een soort brutalistische, retrofuturistische vliegende schotel) tekenen zich af tegen de achtergrond van een denkbeeldig landschap waarin de leden van een familie in folkloristische klederdracht rondwaren.
Critici schreven hierover het volgende:
“In het werk ‘Weekend 2126. The Valchevs (2008)’ is de familie Valchev afgebeeld tijdens een zonnig, loom zondagsuitje op de helling van de Boezloedzja-berg. Enkele familieleden zien we zelfs een muziekstuk componeren, net nadat ze met hun schip op de top van de berg zijn geland in een voor de rest verlaten landschap. Dit tafereel verwijst enerzijds naar iets ouds in een nieuw jasje en iets nieuws dat deels herinnering is, maar tegelijk is het duidelijk dat alles zich afspeelt in de toekomst. Hun bizarre, middeleeuws aandoende etnische klederdracht, dashiki-achtige tunieken en handgemaakte muziekinstrumenten doen dan weer denken aan een of andere in de vergetelheid geraakte folkloristische traditie die ingang heeft gevonden in de populaire cultuur. Het kunstwerk van Missirkov en Bogdanov biedt ons een mogelijke versie van hoe Boezloedzja vele generaties later zou kunnen worden gezien en gewaardeerd”.