Van geëngageerde kunst tot democratisch artivisme
Inleiding
Door de werken van verschillende generaties beeldende kunstenaars samen te tonen, wordt in de tentoonstelling “Changemakers” zichtbaar hoe kunst een vehikel kan zijn voor maatschappelijke verandering. De tentoonstelling bevat werken van Europese kunstenaars uit de tweede helft van de 20e eeuw waarin sociale en politieke kwesties aan bod komen. Daarnaast is er ook aandacht voor het werk van hedendaagse, jonge kunstenaars die zich bezighouden met artivisme, een hybride genre waarbij de technieken van de visuele en performatieve kunst gecombineerd worden met de strategieën en doelstellingen van het activisme[i].
Beide generaties kunstenaars beschouwen hun werk als politiek belangrijk, niet alleen vanuit ideologisch en poëtisch perspectief, maar ook vanuit technisch en materieel oogpunt. Zij zien hun kunstenaarschap als een vorm van communicatie namens de gemeenschap waartoe zij behoren, en als een kritische getuigenis van actuele kwesties van maatschappelijk belang.
Zoals uit deze catalogus blijkt, hebben een aantal geselecteerde artivisten bovendien parallellen getrokken tussen de procedés, strategieën en samenwerkingsvormen in hun kunst en de overleg-, onderhandelings- en besluitvormingsprocessen die eigen zijn aan een parlementair democratisch systeem.
Met deze geselecteerde werken uit de hedendaagse kunstcollectie van het Europees Parlement gaat de aandacht uit naar kunstenaars die zich hun hele carrière lang in hun kunstwerken hebben ingezet voor de sociale en politieke omstandigheden van hun tijd. Het gaat onder meer om Emilio Vedova, A. R. Penck, Georg Baselitz, Felix Droese, Darío Villalba, Jannis Kounellis en Adolf Frohner. Hun werk en carrière, zo ook hun betrokkenheid bij kunstenaarsgroepen en steun aan manifesten, getuigen van een zekere opstandigheid ten aanzien van historische, politieke en sociale omstandigheden die de vrijheid van denken en meningsuiting kunnen inperken of in gevaar brengen.
Sommigen van hen deinzen er niet voor terug om onderwerpen, kwesties en feiten aan te kaarten die voor het publiek en de politieke machthebbers gevoelig liggen. Dit is een kenmerkend element voor kunstenaars als Darío Villalba, Claus Carstensen of Yannis Psychopaidis. Hun werken staan steevast in het teken van de overtuiging dat schilders of beeldende kunstenaars de onvermijdelijke verantwoordelijkheid dragen om het perspectief van de kijker te veranderen.
Naast het werk van bovengenoemde kunstenaars is er, om de tentoonstelling een eigentijdse invulling te geven, ook plaats voor jonge artivisten. Hun kunstwerken of bijdragen kwamen veelal tot stand in het kader van het project “Pop the vote! Culture on the ballot” van Culture Action Europe, dat medegefinancierd werd door het Europees Parlement. De belangrijkste doelstelling van dit initiatief was om jonge burgers aan te sporen om bij de Europese verkiezingen van 2024 hun stem uit te brengen, met name in landen als België waar de kiesgerechtigde leeftijd is verlaagd.
De tentoonstelling is bedoeld als eerbetoon aan het werk van Europese kunstenaars die zich tijdens hun carrière hebben ingezet voor politieke vrijheid en vrijheid van meningsuiting, niet zelden met risico’s voor zichzelf of voor hun eigen professionele ontwikkeling. Deze kunstenaars hebben een belangrijke rol gespeeld in het verleggen van de technische en thematische grenzen van de beeldende kunst en hebben nooit geaarzeld om conventies en censuur in twijfel te trekken.
De geselecteerde werken zijn onderverdeeld in vier hoofdstukken volgens de belangrijkste thema’s die zowel in de collectie van het Parlement als in het artivisme van de jonge generatie kunstenaars aan bod komen.
- 1. Vrijheid van meningsuiting, vrijheid van gebaar en taal
- 2. Ethiek en politieke vrijheid, democratie en stemrecht
- 3. Migratie: integratie en Europese identiteit
- 4. Zorg voor de meest kwetsbaren
- 5. aanvullende bronnen
[i] Nossel, S., “Introduction: On ‘Artivism,’ or Art’s Utility in Activism”, Social Research: An International Quarterly, Vol. 83, Nr. 1, 2016, blz. 103-105. Project MUSE, https://doi.org/10.1353/sor.2016.0023.
Om organisatorische en technische redenen worden niet alle kunstwerken die in de catalogus zijn opgenomen op alle locaties (in eerste instantie russel en Straatsburg) tentoongesteld.